Μεταμοσχεύσεις οργάνων

Η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού πραγματοποιήθηκε το 1954 από τον Joseph Murray στη Βοστώνη των Ηνωμένων Πολιτειών, μεταξύ μονοωογενών διδύμων. Στον Ελληνικό χώρο, η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού έγινε από τον Ακαδημαϊκό K. Τούντα το 1968 στη Θεσσαλονίκη. Στο χώρο της ηπατολογίας η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση ήπατος πραγματοποιήθηκε από τον Thomas Starzl το 1963 στο Denver των Ηνωμένων Πολιτειών.

Στη χώρα μας, η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση ήπατος πραγματοποιήθηκε από την ομάδα του καθηγητού Ι. Παπαδημητρίου στο Αρεταίειο Νοσοκομείο το 1990. Σημειώνεται, ότι τη μεγαλύτερη σειρά μεταμοσχεύσεων ήπατος στη χώρα μας με εξαιρετικά αποτελέσματα έχει το μεταμοσχευτικό κέντρο του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου της Θεσσαλονίκης, υπό τη διεύθυνση του καθηγητού Α. Αντωνιάδη.

Όσον αφορά στη μεταμόσχευση παγκρέατος, πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά με επιτυχία το 1966 από τον Kelly στις Η.Π.Α. και στην Ελλάδα, η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση παγκρέατος πραγματοποιήθηκε από τον Ακαδημαϊκό καθηγητή Γ. Σκαλκέα και τον καθηγητή Α. Κωστάκη το 1989.

Οι πρώτες ταυτόχρονες μεταμοσχεύσεις ήπατος και νεφρού και ήπατος και παγκρέατος έγιναν το 1992 και το 1995 αντίστοιχα από τον καθηγητή Ε.Ι. Χατζηγιαννάκη στο νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός».

Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της επιτυχούς μεταμόσχευσης παγκρέατος, οι εξαιρετικά επικίνδυνες για τη ζωή του ασθενούς επιπλοκές αυτής παράλληλα με την ευκολία και το απλούστερο τεχνικά τρόπο μεταμόσχευσης των νησιδίων παγκρέατος, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας, τα τελευταία χρόνια, στην καθιέρωση των μεταμοσχεύσεων νησιδίων παγκρέατος, ως μεθόδου επιλογής για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου Ι.

Τέλος, εξαιρετικά ενδιαφέροντα και ελπιδοφόρα είναι τα αποτελέσματα των μεταμοσχεύσεων εντέρου, καθώς και των πολυσπλαγχνικών μεταμοσχεύσεων (cluster operations), στις οποίες πρωτεύοντα ρόλο έχει ο συμπατριώτης μας Andreas Tzakis στο Μαϊάμι των Ηνωμένων Πολιτειών.

Παρ’ όλες τις επιτυχίες, το πρόβλημα της απορρίψεως των μοσχευμάτων εξακολουθούσε να υπάρχει. Η μόνη μέθοδος που χρησιμοποιείτο για την αντιμετώπισή της ήταν η καθολική ακτινοβολία του σώματος με θανατηφόρα αποτελέσματα.

Ο πρωτοπόρος των μεταμοσχεύσεων και δάσκαλος πολλών Ελλήνων Χειρούργων, Sir Roy Calne, πειραματιζόμενος στα εργαστήρια του Murray ανακάλυψε την ευεργετική δράση της 6-μερκαπτοπουρίνης (αζαθειοπρίνη) στην ανάσχεση του φαινομένου της απορρίψεως σε μεταμοσχεύσεις νεφρού σε σκύλους.

Η είσοδος της αζαθειοπρίνης στη θεραπευτική των μεταμοσχεύσεων μαζί με τα κορτικοστεροειδή, επέτρεψε τον πολλαπλασιασμό των μεταμοσχεύσεων σ’ όλο τον κόσμο δίδοντας ελπίδα σε χιλιάδες νεφροπαθείς ασθενείς.

Η ανακάλυψη της κυκλοσπορίνης (Cyclosporine – A, CYA) το 1977 αποτέλεσε σταθμό στην εξέλιξη των μεταμοσχεύσεων οργάνων. Τις πρώτες πειραματικές παρατηρήσεις της ανοσοκατασταλτικής δράσης της CYA έκανε ο καθηγητής Α. Κωστάκης εργαζόμενος στην κλινική του Sir Roy Calne στο Cambridge της Αγγλίας.

Νέα ανοσοκατασταλτικά, όπως το FK506, το rapamycin, το everolimus, το mycophenolate mofetil, καθώς επίσης και σειρά μονοκλωνικών αντισωμάτων, έχουν αυξήσει θεαματικά την επιβίωση των μοσχευμάτων. Ο φραγμός όμως του αμυντικού συστήματος εξακολουθεί να υφίσταται. Η φυσιολογική ύπαρξη της άμυνας του οργανισμού δύσκολα ξεγελιέται.

Οι προσπάθειες όλων των ερευνητικών κέντρων συνεχίζονται είτε για την αναζήτηση της ιδανικής ανοχής (tolerance), είτε της αξιοποίησης μοσχευμάτων από ζώα (xenografts).
Επίσης, χρειάζεται ετοιμότητα και αφοσίωση από όλη τη μεταμοσχευτική ομάδα που θα κληθεί για την εγχείρηση του δότου. H ταχύτατη ανταπόκριση είναι καταλυτική, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αφαίρεση οργάνων από ασυστολικούς δότες (non-heart beating donors), καινοτομία των τελευταίων ετών στην προσπάθεια αξιοποιήσεως περισσοτέρων δοτών, για να αυξηθεί ο αριθμός των μοσχευμάτων. Αν και η μεταμόσχευση είναι μακράς διαρκείας και κουραστική εγχείρηση, το επιτυχημένο αποτέλεσμα προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση στο χειρουργό.

Μετά την επιτυχημένη μεταμόσχευση χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα κατά την άμεση μετεγχειρητική περίοδο και συνεργασία με νεφρολόγους, ηπατολόγους, γαστρεντερολόγους, διαβητολόγους, λοιμωξιολόγους, για να αποκατασταθεί άριστη λειτουργία του μοσχεύματος.

Οι λήπτες μοσχεύματος αποτελούν ασθενείς με ιδιαίτερα προβλήματα, τόσο λόγω νεφρικής ή ηπατικής ανεπάρκειας, όσο και λόγω της ανοσοκατασταλτικής θεραπείας που λαμβάνουν για αποφυγή απορρίψεως του μοσχεύματος, που τους καθιστά ευάλωτους σε ευκαιριακές και ειδικές λοιμώξεις.

Νεφρικό μόσχευμα

Μεταμόσχευση νεφρού

Ηπατικό μόσχευμα

Μεταμόσχευση ήπατος

Παγκρεατικό μόσχευμα (αγκύλη δωδεκαδακτύλου) με τον σπλήνα

Παγκρεατικό μόσχευμα

Ταυτόχρονη μεταμόσχευση παγκρέατος - νεφρού